-
1 orbus
orbus, a, um [st2]1 [-] privé de ses parents, qui n'a pas d'enfants, qui n'a plus d'enfants. [st2]2 [-] dénué de, dépourvu de. - [gr]gr. (même racine) ὀρφανός. - orbi, ōrum, m.: les orphelins. - orba, ae, f.: une orpheline. - orbus aliqua re (alicujus rei): privé de qqch. - orbus patre: orphelin de père. - orbus omnibus rebus: privé de tout. - orbus auxili, Plaut. Rud. 2, 3, 19: privé de tout secours. - luminis orbus, Ov.: privé de la lumière. - censa civium capita centum quattuor milia septingenta quattuordecim dicuntur praeter orbos orbasque ( = praeter pupillos et viduas), Liv. 3, 3: on recensa, dit-on, cent quatre mille sept cent-quatorze citoyens, excepté les orphelins et les veuves. - orbum cubile, Cat.: lit sans le conjoint, lit d'un veuf ou lit d'une veuve. - orbi palmites, Col. 4, 27: pousses sans bourgeons, pousses stériles.* * *orbus, a, um [st2]1 [-] privé de ses parents, qui n'a pas d'enfants, qui n'a plus d'enfants. [st2]2 [-] dénué de, dépourvu de. - [gr]gr. (même racine) ὀρφανός. - orbi, ōrum, m.: les orphelins. - orba, ae, f.: une orpheline. - orbus aliqua re (alicujus rei): privé de qqch. - orbus patre: orphelin de père. - orbus omnibus rebus: privé de tout. - orbus auxili, Plaut. Rud. 2, 3, 19: privé de tout secours. - luminis orbus, Ov.: privé de la lumière. - censa civium capita centum quattuor milia septingenta quattuordecim dicuntur praeter orbos orbasque ( = praeter pupillos et viduas), Liv. 3, 3: on recensa, dit-on, cent quatre mille sept cent-quatorze citoyens, excepté les orphelins et les veuves. - orbum cubile, Cat.: lit sans le conjoint, lit d'un veuf ou lit d'une veuve. - orbi palmites, Col. 4, 27: pousses sans bourgeons, pousses stériles.* * *Orbus, Adiect. Iuuen. Qui ha perdu la veue.\Altero lumine orbus. Plin. Qui a perdu un des yeulx.\Palmites orbi. Colum. Qui n'ont point de bourgeons.\Orbus, per translationem. Valla. Quiconque a perdu quelque chose qu'il aimoit fort.\Auxilii orbus. Plaut. Privé de tout secours.\Orba ab optimatibus concio. Cic. Où il n'y en a nul.\Legatio orba. Cicero. Qui a perdu son chef et principal embassadeur.\Orba philosophia in Graecia. Cic. Delaissee.\Orbus. Cic. Un pere qui a perdu ses enfants.\Orbus. Quintil. Qui a perdu son pere ou sa mere. -
2 fetus
I fētus, a, um1) оплодотворённый, носящий в себе плод, беременный (pecus V; vulpes H)2) засеянный ( ager O); урожайный, плодоносный ( palmĭtes Col)f. aliquā re — изобилующий чём-л. ( terra feta frugibus C)3) поэт. наполненный, набитый ( machĭna feta armis V — о троянском коне)f. furore Sil — вне себя от ярости4) родивший, разрешившийся от бремени (ursa, lupa O; ovis V, Col)II fētus, ūs m.1) порождение, рождение на свет (uno fetu sex haedos edere L; f. et educatio C); ( о птицах) кладка яиц и выведение птенцов PM2) урожай, произведения земли (terrae f. C; annuus f. PM)3) произрастание, рост4) потомство, молодняк, дети или детёныши, птенцы (fetūs procreare C, edere Tib, Ap etc. или facere PM)5) побег, отпрыск (olivae O; nucis V)6) сбор, урожай, плоды (arborum и arboreus V, O, Col etc.)oratorum f. uberrimus fuit C — появилось огромное множество ораторов -
3 detergeo
dē-tergĕo, si, sum, 2 (also post-class.:I.detergis,
Claud. Cons. Mall. Theod. 191: detergunt, id. ap. Eutr. 2, 375:detergantur,
Dig. 33, 7, 12, § 21; Ap. Mag. 59, p. 312, 26; Sen. Ep. 47, 4, v. tergeo), v. a.To wipe off, wipe away (class.).A.Lit.:2.sudorem frontis brachio,
Suet. Ner. 23; cf.:lacrimas pollice,
Ov. M. 13, 746; cf.:teneros fletus stamine,
Claud. in Eutr. 2, 375:araneas,
Dig. 33, 7, 12, § 21.— Poet.:nubila,
i. e. to drive away, remove, Hor. Od. 1, 7, 15; cf. sidera, to drive or chase away, Cic. Arat. 246.—Transf., to cleanse by wiping, to wipe off, wipe clean, to clean out:B.caput pallio,
Plaut. Cas. 2, 3, 20:labra spongiā,
Col. 6, 9, 2; cf.:se linguā,
id. 6, 6, 1:frontem unguento,
Petr. 47, 1:falces fibrina pelle,
Plin. 17, 28, 47, § 265:cloacas,
Liv. 39, 44; cf. Suet. Aug. 18.—Comic:mensam,
i. e. to clear, to empty, Plaut. Men. 1, 1, 2.—Trop.1.To take away, remove:2.fastidia,
Col. 8, 10, 5: somnum, Claud. Epith. Pall. et Cel. 27.—To cleanse, purge:3.animum helleboro,
Petr. 88, 4;secula foedo victu,
Claud. Cons. Mall. Theod. 1, 191.—In colloq. lang., of money:II.primo anno LXXX. detersimus,
have swept off, got, Cic. Att. 14, 10, 6.—To strip off, break off; to break to pieces:remos,
Caes. B. C. 1, 58; Liv. 28, 30 fin.:pinnas asseribus falcatis,
id. 38, 5:palmites,
Col. 4, 27 fin. -
4 fetus
1.fētus ( foet-), a, um, adj. [Part., from ‡ FEO, whence also: fecundus, femina, fenus, felix], that is or was filled with young (syn.: gravidus, praegnans).I. A.Lit.:2.lenta salix feto pecori,
Verg. E. 3, 83; 1, 50:vulpes,
Hor. C. 3, 27, 5.—Transf.a.Of land, fruitful, productive:b.(terra) feta parit nitidas fruges, etc.,
Lucr. 2, 994; cf.: terra feta frugibus et vario leguminum genere, * Cic. N. D. 2, 62, 156:loca palustribus ulvis,
Ov. M. 14, 103:regio nec pomo nec uvis,
id. P. 1, 7, 13; id. F. 1, 662.—Also of plants:palmites,
Col. 3, 21, 3.—In gen., filled with any thing, full:B.machina armis,
Verg. A. 2, 238:loca furentibus austris,
id. ib. 1, 51:colla serpentis veneno,
Sil. 17, 448.—Trop., full of. —With abl.:II.feta furore Megaera,
Sil. 13, 592:praecordia bello,
id. 17, 380:praecordia irā,
id. 11, 203. —With gen.:fetas novales Martis,
Claud. Bell. Get. 25;and in a Gr. construction: fetus Gradivo mentem,
id. 10, 14.—That has brought forth, newly delivered: veniebant fetam amicae gratulatum, Varr. ap. Non. 312, 12:2.agiles et fetae (opp. tardiores et gravidae),
Col. 7, 3 fin.:ursa,
Ov. M. 13, 803:lupa,
Verg. A. 8, 630:ovis,
id. E. 1, 50; Ov. F. 2, 413:qua feta jacebat uxor et infantes ludebant,
Juv. 14, 167.— Absol.:insueta gravis temptabunt pabula fetas,
Verg. E. 1, 49.fētus ( foet-), ūs ( heteroclit. abl. plur.: fetis, Att. ap. Non. 489, 6, v. in the foll.), m. [‡ feo, v. the preced. art.]..I.Abstr., a bringing forth, bearing, dropping, hatching of young (rare but class.):B.pater (Juppiter) curavit, uno ut fetu fieret,
at one birth, Plaut. Am. 1, 2, 25:quarum (bestiarum) in fetu et in educatione laborem cum cernimus,
Cic. Fin. 3, 19, 63:cornix inauspicatissima fetus tempore,
Plin. 10, 12, 14, § 30:secundi fetus pecudes signari oportet,
Col. 11, 2, 38.—Transf., of plants, a bearing, producing:II.quae frugibus atque bacis terrae fetu profunduntur,
Cic. Leg. 1, 8, 25:periti rerum adseverant, non ferre (Arabiam) tantum annuo fetu (casiae), quantum, etc.,
Plin. 12, 18, 41, § 83. —Concr., young, offspring, progeny, brood (the predom. signif. of the word, in sing. and plur.; esp. freq. in poets; cf.:2.catulus, pullus, hinnus, hinnuleus): quae (bestiae) multiplices fetus procreant, ut sues, ut canes, his mammarum data est multitudo,
Cic. N. D. 2, 51, 128:facile illa (piscium ova) aqua et sustinentur et fetum fundunt,
id. ib.:fetus ventri exsecti,
Plin. 8, 55, 81, § 217:cervae lactens fetus,
a fawn, Ov. M. 6, 637:melliferarum apium,
id. ib. 15, 382:ex die emptionis, et fetus pecorum et ancillarum partus ad emptorem pertinent,
Paul. Sent. 2, 17, 7:quis (paveat), Germania quos horrida parturit Fetus?
the German brood, Hor. C. 4, 5, 27.—So very rarely of human beings:si vitium factum esset, ut (mulier) concipere fetus non posset,
Gell. 4, 2, 10.—Transf., of plants, fruit, produce:B.ager novatus et iteratus, quo meliores fetus possit et grandiores edere,
Cic. de Or. 2, 30, 131; cf.:nutriant fetus et aquae salubres Et Jovis aurae,
Hor. Carm. Sec. 31:(arbores) crescunt ipsae fetuque gravantur,
Lucr. 1, 253; cf. id. 1, 351: Cithaeron frondet viridantibus fetis, Att. ap. Non. 489, 6:arborei,
Verg. G. 1, 55:mutatis requiescunt fetibus arva,
id. ib. 1, 82;4, 231: silvae dant alios aliae fetus,
id. ib. 2, 442:triticei,
Ov. F. 1, 693: gravidi ( of grapes), id. M. 8, 294:nucis, i. e. surculus, auricomi,
the golden-bough, id. Am. 6, 141; Verg. G. 2, 69:omnis fetus repressus exustusque flos,
Cic. Brut. 4, 16.—Of veins of metals:atros fetus chalybis,
Sil. 1, 230.—Trop.:nec ulla aetate uberior oratorum fetus fuit,
progeny, growth, Cic. Brut. 49, 182:animi,
production, id. Tusc. 5, 24, 68:dulces Musarum expromere fetus,
Cat. 65, 3. -
5 profundo
prō̆-fundo, fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out or forth, to shed copiously, to cause to flow (class.).I.Lit.:B.sanguinem suum profundere omnem cupit, dummodo profusum hujus ante videat,
Cic. Clu. 6, 18:sanguinem pro patriā,
id. Fin. 2, 19, 60; 2, 30, 97:vim lacrimarum,
id. Rep. 6, 14, 14:lacrimas oculis,
Verg. A. 12, 154; Ov. M. 9, 679; 7, 91; Sen. Med. 541:sanguinem ex oculis,
Plin. 10, 60, 79, § 164:aquam,
Plaut. Aul. 2, 4, 29:vinum,
id. Curc. 1, 1, 92:vina deo tamquam sitienti,
Lact. 2, 4, 13; 6, 1, 5:aquas sub mensas,
Plin. 28, 2, 5, § 26. —With se, to burst or gush forth:lacrimae se subito profuderunt,
Cic. Ac. 11, 7, 6.—Transf.1.To stretch at full length, to prostrate ( poet.):2.cum somnus membra profudit,
Lucr. 4, 757:praecipites profusae in terram,
id. 6, 744.—Mid.: profusus, abjectus jacens. Pacuvius: profusus gemitu, murmure, stretched at full length, Paul. ex Fest. p. 228 Müll. (Trag. Rel. v. 321 Rib.). —To pour or cast out, bring forth, produce (class.): posticā parte profudit, Lucil. ap. Non. 217, 16:3.(puerum) ex alvo matris natura profudit,
Lucr. 5, 225:sonitus,
id. 6, 401:ignes,
id. 6, 210:omnia ex ore,
id. 6, 6:pectore voces,
to pour forth, utter, Cat. 64, 202:vocem,
Cic. Tusc. 2, 23, 56:clamorem,
id. Fl. 6, 15; id. Leg. 1, 8, 25:voces,
Cat. 64, 202:vitia,
Suet. Tib. 42:dolorem,
Vop. Aur. 1:palmites,
Col. 5, 5, 17.—With se, to pour forth, rush forth or out; of bees:II.cum se nova profundent examina,
Col. 9, 3;of archers: omnis multitudo sagittariorum se profudit,
Caes. B. C. 3, 93;of luxuriant plants: ea, quae se nimium profuderunt,
have shot out, sent out shoots, Cic. de Or. 2, 21, 88:profundit se supra modum numerus palmitum,
Col. 7, 24, 4.—Trop., to cast or throw away:B.ventis verba profundere,
Lucr. 4, 931:quae si non profundere ac perdere videbor,
Cic. Fam. 5, 5, 17.—In partic.1.To throw away.a.In a bad sense, spend uselessly; to lavish, dissipate, squander:b.profundat, perdat, pereat,
Ter. Ad. 1, 2, 54; Cic. Verr. 2, 3, 67, § 155:patrimonia,
id. Cat. 2, 5, 10:pecunias in res,
id. Off. 2, 16, 55.—In a good sense, to spend, sacrifice:c.non modo pecuniam, sed vitam etiam profundere pro patriā,
Cic. Off. 1, 24, 84.—Esp., of life, to yield, give up:2.animam,
Cic. Marc. 10, 32:si pateretur natura, vel denas animas profundere praestabat in pugnā, quam, etc.,
Amm. 26, 10, 13:spiritum in acie,
Val. Max. 6, 3, 3.—To pour out, vent; to expend, exert, employ; to set forth, show, explain:3.odium in aliquem,
Cic. Pis. 7, 16:omnes profudi vires animi atque ingenii mei,
id. Att. 1, 18, 2:res universas,
to set forth, explain, id. Ac. 2, 27, 87.—With se, to pour itself forth, i. e. to rush forth, break out:A.voluptates cum inclusae diutius, subito se nonnumquam profundunt atque eiciunt universae,
Cic. Cael. 31, 75:si totum se ille in me profudisset,
had wholly poured himself out to me, had been liberal, id. Att. 7, 3, 3:in questus flebiles sese in vestibulo curiae profuderunt,
Liv. 23, 20, 5.—Hence, prŏ-fūsus, a, um, P. a.Lit., spread out, extended, hanging down (ante- and postclass.):B.cauda profusa usque ad calces,
Varr. R. R. 2, 5.— Comp.:equi coma et cauda profusior,
longer, Pall. 4, 13.—Trop.1.Lavish, extravagant, profuse (class.; cf.2. 3. 4.prodigus): perditus ac profusus nepos,
Cic. Quint. 12, 40:reus,
id. Verr. 2, 1, 7, § 20.—With gen.:alieni appetens, sui profusus,
lavish of his own, Sall. C. 5, 4.—With in and abl.:simul ad jacturam temporis ventum est, profusissimi in eo, cujus unius honesta avaritia est,
Sen. Brev. Vit. 3, 2.—Of things abstr. and concr.:profusis sumptibus vivere,
Cic. Quint. 30, 93:profusa luxuria in aedificiis,
Vell. 2, 33, 4.—Immoderate, excessive, extravagant:1.profusa hilaritas,
Cic. Tusc. 4, 7, 15:genus jocandi,
id. Off. 1, 29, 103:cupido,
Tac. H. 1, 52.— Sup.:profusissima libido,
Suet. Claud. 53.— Adv.: prŏfūsē.Lit., lavishly, extravagantly, profusely (post-Aug.):2.aedes profuse exstructa,
at an immoderate expense, Suet. Aug. 72.— Sup.:festos et solemnes dies profusissime celebrabat,
Suet. Aug. 75.—Trop.a. b.Immoderately, excessively:profuse prolixeque laudare,
Gell. 5, 1, 2.— Comp.:eo profusius sumptui deditus erat,
Sall. C. 13, 5. -
6 fructuosus
frūctuōsus, a, um [ fructus I \]1) плодоносный (locus Cs; palmites Col); прибыльный, доходный ( ager C)quorum proventu magis fructuosa insula est, quam frugifera Ap — (масличные деревья), плодами которых остров богаче, чем зерном2) весьма полезный ( virtus C) -
7 orbus
I ī m. II orbus, a, umo. consilio auxilioque L — беспомощныйo. viribus O — бессильныйlintea orba ventis O — паруса, не надутые (попутными) ветрами2) потерявший родителей, осиротевший ( filius C); лишившийся детей, бездетный ( senex Sen); вдовый, овдовевший4) не имеющий плодовых почек, бесплодный ( palmites Col) -
8 adiugo
-
9 fructuosus
frūctuōsus, a, um (fructus), reich an Früchten, -an Ertrag, -an Gewinn, fruchtbar, einträglich, ergiebig, gewinnreich, ersprießlich, nützlich, I) eig.: ager, Cic.: praedium, Cic. u. Plin. ep.: locus opportunissimus et fructuosissimus, Caes.: palmites, Col.: arationes, Cic.: Falerna (vina)... tanto sunt fructuosiora, Varro: m. Dat. = für, loca soli pecori fructuosa, Amm. 23, 6, 60. – II) übtr.: tota philosophia frugifera et fr., Cic.: virtus aliis fructuosa, Cic.: fructuosum est mit folg. Infin., Cic. de off. 2, 64.
-
10 adiugo
ad-iugo, āvī, ātum, āre, eig. anjochen; dah. 1) als t.t. des Landb., die Reben (an das jugum, d.i. die Querlatten, den Holm) anbinden, palmites, Col.: vitem, Plin. – II) übtr. = eng vermählen, Pacuv. tr. 93 u. 195. Lact. de opif. dei 6, 4. -
11 fructuosus
frūctuōsus, a, um (fructus), reich an Früchten, -an Ertrag, -an Gewinn, fruchtbar, einträglich, ergiebig, gewinnreich, ersprießlich, nützlich, I) eig.: ager, Cic.: praedium, Cic. u. Plin. ep.: locus opportunissimus et fructuosissimus, Caes.: palmites, Col.: arationes, Cic.: Falerna (vina)... tanto sunt fructuosiora, Varro: m. Dat. = für, loca soli pecori fructuosa, Amm. 23, 6, 60. – II) übtr.: tota philosophia frugifera et fr., Cic.: virtus aliis fructuosa, Cic.: fructuosum est mit folg. Infin., Cic. de off. 2, 64.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > fructuosus
-
12 adjugo
I.Lit., in the lang. of gardening:II.palmites,
Col. 4, 17, 6:pampinos adjugatae (vitis),
Plin. 17, 22, 35, § 175.— -
13 fructuosus
fructŭōsus, a, um, adj. [fructus, 2.], abounding in fruit, fruitful, productive; profitable, advantageous (very freq. and class.; syn.: fertilis, frugifer).I.Lit.:II.ager quamvis fertilis sine cultura fructuosus esse non potest,
Cic. Tusc. 2, 5, 13; cf.:ager optimus et fructuosissimus Corinthius,
id. Agr. 1, 2, 5:fundus,
id. Rosc. Com. 12, 34:praedia tam pulchra, tam fructuosa,
id. Rosc. Am. 15, 43:locus opportunissimus ac fructuosissimus,
Caes. B. G. 1, 30, 3:fructuosissimae insulae,
Cic. Agr. 2, 32, 87:palmites,
Col. 5, 5, 13:erat ei pecuaria res ampla et rustica sane bene culta et fructuosa,
Cic. Quint. 3, 12; cf.arationes,
id. Phil. 2, 39, 101; Varr. R. R. 1, 65.—Trop.:cum tota philosophia frugifera et fructuosa, nec ulla pars ejus inculta ac deserta sit,
Cic. Off. 3, 2, 5:plerique neque in rebus humanis quicquam bonum norunt nisi quod fructuosum sit, etc.,
id. Lael. 21, 79:virtutes generi hominum fructuosae,
id. de Or. 2, 84, 344:virtus aliis,
id. ib. 2, 85, 346:est non modo liberale paulum nonnumquam de suo jure decedere sed interdum etiam fructuosum,
id. Off. 2, 18, 64:M. Caelius se esse hominem frugi vult probare, non quia abstinens sit, sed quia utilis multis, id est fructuosus, unde sic dicta frugalitas,
Quint. 1, 6, 29:fructuosior dos, opp. deterior,
Ulp. Fragm. 6, 16; 17.—Hence, adv.: fructŭ-ōse, profitably, advantageously (late Lat.):hoc nec dici brevius nec agi fructuosius potest,
Aug. Ep. 77. -
14 palmes
palmĕs, ĭtis, m. [1. palma, II. E.], a young branch or shoot of a vine, a vinesprig, vine-sprout (syn. pampinus).I.Lit.:II.palmites vitium sarmenta appellantur, quod in modum palmarum humanarum virgulas quasi digitos edunt,
Fest. p. 222 Müll.:palmitum duo genera sunt, alterum pampinarium, alterum fructuarium,
Col. 5, 6, 26 sq.; id. 3, 10, 14; 4, 22, 10; Plin. 17, 22, 35, § 175; 14, 1, 3, § 10:jam laeto turgent in palmite gemmae,
Verg. E. 7, 48: stratus humi palmes, Juv. [p. 1294] 8, 78; Ov. F. 1, 152:ego sum vitis, vos palmites,
Vulg. Johan. 15, 5.—Transf.A.A vine; a vineyard:B.Icario nemorosus palmite Gaurus,
Stat. S. 3, 1, 147; Mart. 8, 40, 1.— -
15 fetus
1. fētus (foetus), ūs, m. (*feo, wob. auch fecundus), I) das Zeugen ( die Erzeugung), a) leb. Wesen, das Zeugen ( die Zeugung), das Gebären, Werfen, Hecken, Ausbrüten, Legen, labor bestiarum in fetu, Cic.: fetus primus, secundus, novissimus, Col.: fetibus inutiles (vaccae), Col.: uno fetu parĕre alqd, mit einer Niederkunft, Plaut.: pariunt (anseres) singulis fetibus ova, in den einzelnen Legzeiten, Col.: discors concordia fetibus (der Zeugung) apta est, Ov.: calathus fetui gallinaceo destinatus, zum Hühnerbrüten, Eierlegen, Apul.: im Bilde, nec ullā aetate uberior oratorum fetus fuit, Zuwachs, Wachstum, Cic. Brut. 182: ille Socratici fetus proventus, jener Nachwuchs sokratischer Zucht, Sen. de tranqu. anim. 7, 5. – b) des Holzes, der Trieb, das Wachstum, crescenti adimunt fetus, Verg. georg. 2, 56. – c) des Bodens, die Zeugung, Erzeugung, quae frugibus atque bacis terrae fetu profunduntur, Cic. de legg. 1, 25; vgl. Lucr. 5, 778: periti rerum asseverant non ferre (Arabiam) tantum (aromatum) annuo fetu, quam etc., erzeuge jährlich nicht so viel, wie usw., Plin. 12, 83. – d) poet. v. d. Nacht, quascumque (pestes) sinistro nox genuit fetu, schuf in schlimmen Geburten, Claud. in Rufin. 1, 29. – II) meton., das Gezeugte, a) v. leb. Wesen, u. zwar α) v. Menschen, die Leibesfrucht, der Sprößling ( das Kind), fetus geminus od. gemellus, Zwillingssöhne,————Zwillinge, Ov.: sexus sequioris edere fetum, ein weibliches Kind gebären, Apul.: fetum discordem (den Minotaurus) utero tulit, Ov.: fetus matrona dabit (wird gebären), Tibull.: Germania quos horrida parturit fetus (Ausgeburten), Hor.: verächtlich, numquid pater fetum emit lamnā, hat sein Vater den Balg mit Goldbarren gekauft? Petron. 57, 4: im Bilde, ne nobis scripta nostra tamquam recentes fetus (wie neugeborene Kinder) blandiantur, Quint. 10, 4, 2. – β) v. Tieren, die Leibesfrucht, das Junge, Plur. die junge Brut, die Jungen, fetus canis, junger Hund, Enn.: fet. suis, Frischling, Ferkel, Verg. u. Tac.: fet. capellae, Tibull.: fetus ovium, Lämmer, Verg.: fetus (Plur.) avium, Lact.: fetus facere, hecken, legen, Plin.: dass. fetus edere, Tibull. u. Amm. (vgl. suis fetum editum, cui accipitrum ungues inessent, Tac.): fetus suos excludere, Col.: adultos educere fetus (v. Bienen), Verg.: fetus ventri (leporis) exsecare, Plin.: portentosos fetus (Mißgeburten) exstinguere, Sen.: fetum ad imam (quercum) ponere (v. Schwein), Phaedr. – b) v. Lebl., α) der Sproß, Trieb, Schößling, das Reis ( Fruchtreis), fet. croceus, Verg.: fetus auricomi, Verg.: fet. nucis, Pfropfreis der Wallnuß, Verg.: fet. canentis olivae, junger Ölbaum mit weißgrünlichen Blättern, Ov.: in novos fetus (zum neuen Tr.) reviviscere (v. einem Baum), Tac. – im Bilde, omnis fetus (jeder lebendige Trieb) repressus, Cic.————Brut. 16. – β) die Frucht, der Ertrag der Feld- u. Baumfrüchte, pauperies fetuum (an Früchten = Trauben), Pallad.: fet. arboreus, Ov.: fetus arborei, Verg. u. Ov.: fetus terreni arboreique, Feld- u. Baumfrüchte, Col.: dass. fetus fructuarii arboreique, Amm.: fetus frugum, Feldfrüchte, Pacuv. fr.: fetus (die Saatfrucht, Saat) mutare, Verg.: maturos edere (tragen) fetus (v. Nußbaum), Ps. Ov.: meliores et grandiores fetus edere (v. Acker), Cic.: dant alios aliae fetus (Ertrag), Verg.: u. so ipsa (tellus) dedit dulces fetus, Lucr.: meliores reddere fetus (v. Acker), Lucr.: fetus triticeos (Ertrag an Weizen) reddere (v. Acker), Ov.: varios ponit (gewährt) fetus autumnus, Verg. – im Bilde, dulces Musarum expromere fetus (Früchte), Catull. 65, 3: ex quo triplex ille animi fetus (Geistesfrucht) exsistet, Cic. Tusc. 5, 68. – ⇒ Archaist. Abl. Plur. fētis, Acc. tr. 244.————————2. fētus (foetus), a, um (Partic. v. *feo; also) I) pass. befruchtet, 1) eig.: a) v. leb. Wesen = schwanger, trächtig, canis, Enn. ann. 528: pecus, Verg.: vulpes, Hor.: capra, pavo, Col. – b) v. Acker, seminibus iactis est ubi fotus ager, Ov. fast. 1, 662. – 2) übtr.: a) v. Boden u. v. Pflanzen, fruchtbar, ergiebig, terra feta frugibus, Cic.: palmites f., Col. – b) poet. = voll von usw., angefüllt mit usw., machina feta armis, vom trojanischen Pferde, Verg.: loca feta austris, Verg.: feta furore Megaera, Ov.: mit Genet., fetae novales Martis, Claud. de bell. Get. 25. – II) medial = was geboren od. geheckt hat, feta, v. einer Frau, Varro vit. P. R. 2, 17 (= Wöchnerin): feta, v. der Löwenmutter (Ggstz. catuli), Plin.: ovis (Ggstz. gravida), Verg. u. Col.: equa, Col.: ursa, lupa, Ov. – subst, Mutter, fetae nostrae, Varro: graves fetae, Verg.: fetarum partus, Apul. -
16 detergeo
dē-tergeo, tersī, tersum, ēre, abwischen, I) im allg., abwischen = hinwegwischen, a) eig.: sudorem frontis brachio, Plaut.: lacrimas pollice, Ov.: linguā alci profluentem sudorem, ablecken, Iustin.: sputa, vom Fußboden abw., Sen.: situm, Plin. pan.: palmites, abstreifen, Col.: poet., notus deterget nubila caelo, verjagt, vertreibt, Hor.: detersit sidera nubes, verscheuchte, Cic. poët. – in der Umgangssprache, primo anno LXXX detersimus, 80000 Sesterze herausgeschlagen, Cic. ad Att. 14, 10, 3. – b) übtr., entfernen, verscheuchen, fastidia, Col.: somnum, Claud. – II) prägn.: A) abwischen = (abwischend) reinigen, mensam, Plaut.: caput pallio, Plaut.: labra spongiā, Col.: alci calciamenta, Sulp. Sev.: paulipser oculos, Petron.: cloacas, Liv.: se linguā (v. Stier), ablecken, belecken, Col.: u. so lambitu pueros, Aur. Vict. – im Bilde, animum helleboro, sich das Gehirn mit N. ausfegen, Petron. 88, 4. – B) abstreifen u. so zerbrechen, zerschellen, remos (παρασύρειν τους ταρσούς), Caes.: u. so ab utroque latere remos, Liv.: pinnas asseribus falcatis, Liv. – / Nebenformen nach der 3. Konj., detergis, detergit, detergunt ( auch Liv. 36, 44, 6), detergito, detergitur, detergantur, s. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 3. S. 277 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 209.
-
17 fetus [2]
2. fētus (foetus), a, um (Partic. v. *feo; also) I) pass. befruchtet, 1) eig.: a) v. leb. Wesen = schwanger, trächtig, canis, Enn. ann. 528: pecus, Verg.: vulpes, Hor.: capra, pavo, Col. – b) v. Acker, seminibus iactis est ubi fotus ager, Ov. fast. 1, 662. – 2) übtr.: a) v. Boden u. v. Pflanzen, fruchtbar, ergiebig, terra feta frugibus, Cic.: palmites f., Col. – b) poet. = voll von usw., angefüllt mit usw., machina feta armis, vom trojanischen Pferde, Verg.: loca feta austris, Verg.: feta furore Megaera, Ov.: mit Genet., fetae novales Martis, Claud. de bell. Get. 25. – II) medial = was geboren od. geheckt hat, feta, v. einer Frau, Varro vit. P. R. 2, 17 (= Wöchnerin): feta, v. der Löwenmutter (Ggstz. catuli), Plin.: ovis (Ggstz. gravida), Verg. u. Col.: equa, Col.: ursa, lupa, Ov. – subst, Mutter, fetae nostrae, Varro: graves fetae, Verg.: fetarum partus, Apul.
-
18 detergeo
dē-tergeo, tersī, tersum, ēre, abwischen, I) im allg., abwischen = hinwegwischen, a) eig.: sudorem frontis brachio, Plaut.: lacrimas pollice, Ov.: linguā alci profluentem sudorem, ablecken, Iustin.: sputa, vom Fußboden abw., Sen.: situm, Plin. pan.: palmites, abstreifen, Col.: poet., notus deterget nubila caelo, verjagt, vertreibt, Hor.: detersit sidera nubes, verscheuchte, Cic. poët. – in der Umgangssprache, primo anno LXXX detersimus, 80000 Sesterze herausgeschlagen, Cic. ad Att. 14, 10, 3. – b) übtr., entfernen, verscheuchen, fastidia, Col.: somnum, Claud. – II) prägn.: A) abwischen = (abwischend) reinigen, mensam, Plaut.: caput pallio, Plaut.: labra spongiā, Col.: alci calciamenta, Sulp. Sev.: paulipser oculos, Petron.: cloacas, Liv.: se linguā (v. Stier), ablecken, belecken, Col.: u. so lambitu pueros, Aur. Vict. – im Bilde, animum helleboro, sich das Gehirn mit N. ausfegen, Petron. 88, 4. – B) abstreifen u. so zerbrechen, zerschellen, remos (παρασύρειν τους ταρσούς), Caes.: u. so ab utroque latere remos, Liv.: pinnas asseribus falcatis, Liv. – ⇒ Nebenformen nach der 3. Konj., detergis, detergit, detergunt ( auch Liv. 36, 44, 6), detergito, detergitur, detergantur, s. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 3. S. 277 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 209.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > detergeo
-
19 brachium
brachĭum (bracchĭum), ĭi, n. [st2]1 [-] bras. [st2]2 [-] branche (d'arbre). [st2]3 [-] bras (d'un fleuve). [st2]4 [-] nageoire (de poisson). [st2]5 [-] bras (de mer). [st2]6 [-] chaîne (de montagnes). [st2]7 [-] pince (de crabe). [st2]8 [-] jambe, cuisse (d'un animal). [st2]9 [-] bras (d'une catapulte). [st2]10 [-] antenne (d'un navire). [st2]11 [-] ligne de démarcation (travail qui relie deux points fortifiés). - gén. bracchi, Lucr. 6, 434. - [gr]gr. βραχίων, ονος. - collo dare bracchia circum, Virg. En. 6, 700: jeter les bras autour du cou. - praebere sceleri bracchia, Ov. H. 7, 126: prêter la main au crime. - dirigere bracchia contra torrentem, Juv. 4, 89: lutter contre le courant. - levi (molli) bracchio, Cic. Att. 4, 16, 6: mollement, légèrement. - brachia remittere, Virg. G. 1: laisser tomber les bras (cesser de ramer). - brachia ferro exsolvere, Tac. An. 15: s'ouvrir les veines. - sceleri brachia praebere, Ov. H. 7: prêter la main au crime. - bracchia in numerum jactare, Lucr. 4, 769: mouvoir les bras en cadence. - in medio ramos annosaque brachia pandit ulmus, Virg. En. 6: au milieu un orme déploie ses branches, ses bras chargés d'ans. - hoc vitem circum caput et sub brachia unguito, Cato. R. 95: enduisez de ce produit la vigne sur le cep et sous les branches. - brachia polypi, Plin. 9: les tentacules du polype.* * *brachĭum (bracchĭum), ĭi, n. [st2]1 [-] bras. [st2]2 [-] branche (d'arbre). [st2]3 [-] bras (d'un fleuve). [st2]4 [-] nageoire (de poisson). [st2]5 [-] bras (de mer). [st2]6 [-] chaîne (de montagnes). [st2]7 [-] pince (de crabe). [st2]8 [-] jambe, cuisse (d'un animal). [st2]9 [-] bras (d'une catapulte). [st2]10 [-] antenne (d'un navire). [st2]11 [-] ligne de démarcation (travail qui relie deux points fortifiés). - gén. bracchi, Lucr. 6, 434. - [gr]gr. βραχίων, ονος. - collo dare bracchia circum, Virg. En. 6, 700: jeter les bras autour du cou. - praebere sceleri bracchia, Ov. H. 7, 126: prêter la main au crime. - dirigere bracchia contra torrentem, Juv. 4, 89: lutter contre le courant. - levi (molli) bracchio, Cic. Att. 4, 16, 6: mollement, légèrement. - brachia remittere, Virg. G. 1: laisser tomber les bras (cesser de ramer). - brachia ferro exsolvere, Tac. An. 15: s'ouvrir les veines. - sceleri brachia praebere, Ov. H. 7: prêter la main au crime. - bracchia in numerum jactare, Lucr. 4, 769: mouvoir les bras en cadence. - in medio ramos annosaque brachia pandit ulmus, Virg. En. 6: au milieu un orme déploie ses branches, ses bras chargés d'ans. - hoc vitem circum caput et sub brachia unguito, Cato. R. 95: enduisez de ce produit la vigne sur le cep et sous les branches. - brachia polypi, Plin. 9: les tentacules du polype.* * *Brachium, brachii. Virgil. Le bras.\Leui brachio, et Molli brachio aliquid facere. Cic. S'en depescher legierement et à la haste, sans y prendre grande peine, A la legiere, Au gros sas, Passer legierement par dessus.\Molli brachio aliquem obiurgare. Cic. Doulcement.\Brachia etiam pisces habere dicuntur. Plin. Les fleaus des poissons, comme ont les seiches.\Brachium de mari et fluminibus dictum. Liu. Bras de mer.\Brachia montium. Plin. Coustauls de montaignes.\Brachia in vitibus sunt vt flagella, palmites, duramenta. Columel. Les longues branches de la vigne, comme és treilles.\Contractio brachii. Cic. Retirement, Accourcissement.\Porrectio brachii. Author ad Heren. Advancement, ou Estendement, et Alongement de bras.\Alterna brachia iactare. Virgil. Jecter et demener les bras l'un aprés l'autre.\Annosa brachia arboris. Virgil. Les vieilles branches.\Cerea brachia. Horat. Mollet comme cire.\Captantia collum brachia. Ouid. Taschans à embrasser le col, ou accoller.\Captiua brachia. Seneca. Liez, ou Enferrez.\Caeleri brachio vti. Author ad Her. Remuer les bras vistement.\Libera. Ouid. Delivres.\Operosa. Stat. Qui travaillent beaucoup.\Non profectura brachia. Ouid. Qui perdront leur peine.\Circundare brachia collo. Ouid. Embrasser par le col, Accoller.\Concauare brachia in arcum. Ouid. Courber les bras en forme d'arc.\Contrahere brachia. Virgil. Retirer à soy.\Demissa brachia. Quintil. Pendans contre bas.\Diducere brachia. Stat. Ouvrir.\Efferre brachia. Virgil. Eslever.\Exerere brachia. Ouid. Tirer hors.\Exoluere brachia ferro. Tacit. Se faire seigner, et ouvrir les veines des bras.\Extentum brachium. Cic. Estendu.\Fatiscunt brachia. Stat. Sont tant las qu'ils defaillent.\Fidere Brachiis. Horat. Se fier en ses bras et en sa force.\Fregit brachium. Cic. Il ha le bras rompu.\Iactare brachia. Ouid. Jecter, Demener.\Implicuit brachia collo materno. Ouid. Il a accollé sa mere.\Iniicere brachia collo. Ouid. Accoller.\Mittere brachia. Lucret. Jecter, Remuer, Demener.\Nectere brachia. Stat. Entrelasser, comme on fait en luictant.\Pandit brachia vlmus. Virgil. Estend ses branches.\Porrigere brachia. Ouid. Advancer, Estendre, Alonger.\Praebere brachia sceleri. Ouid. Aider à faire quelque meschant acte.\Procurrunt brachia sinus, siue portus. Ouid. S'advancent.\Pulsare brachia. Seneca. Frapper et debatre les bras, comme quand on se lamente.\Remittere brachia. Virg. Relascher, et laisser aller.\Tendere brachia. Ouid. Tendre, Estendre.\Tendere brachia, dicitur arbor. Virg. Estendre ses branches. -
20 praeceps
praeceps, cĭpĭtis (old form praecĭ-pes, cĭpis, Plaut. Rud. 3, 3, 8; id. et Enn. ap. Prisc. p. 725 P. (Ann. v. 391 Vahl.; abl. praecipiti), adj. [prae-caput].I.Lit., headforemost, headlong (class.):B.praecipitem trahi,
Plaut. Ps. 1, 5, 79:aliquem praecipitem deicere,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86:praeceps ad terram datus,
dashed to the ground, Liv. 31, 37:praeceps curru ab alto Desilit,
Ov. M. 12, 128:hic se praecipitem tecto dedit,
threw himself headlong from the roof, Hor. S. 1, 2, 41:aliquem in praeceps jacere,
headlong, Tac. A. 4, 22; so,jacto in praeceps corpore,
id. ib. 6, 49; cf.:in praeceps deferri,
Liv. 5, 47.—For in praeceps, in late Lat., per praeceps occurs:abiit grex per praeceps in mare,
Vulg. Matt. 8, 32; id. Judic. 5, 22.—Hence, of one going rapidly, headforemost, headlong:de ponte Ire praecipitem in lutum per caputque pedesque,
Cat. 17, 9:se jacere praecipitem e vertice,
id. 63, 244; Verg. A. 5, 860:ab equo praeceps decidit,
Ov. Ib. 259:(apes) praecipites Cadunt,
Verg. G. 4, 80:aliquem praecipitem agere,
to drive headlong, Cic. Caecin. 21, 60; Verg. A. 5, 456:praecipites se fugae mandabant,
Caes. B. G. 2, 24:Monoeten In mare praecipitem deturbat,
Verg. A. 5, 175; cf.:praeceps amensque cucurri,
Ov. M. 7, 844:praeceps Fertur,
is borne headlong, rushes, Hor. S. 1, 4, 30:nuntii,
Tac. H. 2, 6.—Transf., of inanim. things.1.Of localities, qs. that descend suddenly in front, i. e. downhill, steep, precipitous:b.in declivi ac praecipiti loco,
Caes. B. G. 4, 33:via (opp. plana),
Cic. Fl. 42, 105:saxa,
Liv. 38, 23:fossae,
Ov. M. 1, 97; Verg. A. 11, 888:iter,
Ov. Tr. 4, 3, 74; cf.trop.: iter ad malum praeceps ac lubricum,
Cic. Rep. 1, 28, 44:loci,
Col. 1, 2:mons,
Plin. Pan. 16.—Subst.: praeceps, cĭpĭtis, n., a steep place, a precipice:2.turrim in praecipiti stantem,
Verg. A. 2, 460:specus vasto in praeceps hiatu,
Plin. 2, 45, 44, § 115:in praeceps pervenitur,
Vell. 2, 3, 4:immane,
Juv. 10, 107:altissimum,
App. M. 4, p. 144 med. —In plur.:in praecipitia cursus iste deducit,
Sen. Ep. 8, 4.—Sinking, declining:3.(in vitibus) praecipites palmites dicuntur, qui de hornotinis virgis enati in duro alligantur,
Col. 5, 6, 33:sol Praecipitem lavit aequore currum,
Verg. G. 3, 359:jam praeceps in occasum sol erat,
Liv. 10, 42:dies,
id. 4, 9; cf.:senectus,
Curt. 6, 5, 3. —In gen., swift, rapid, rushing, violent ( poet.;II. A.syn.: celer, velox): praeceps Anio,
Hor. C. 1, 7, 13:Boreas,
Ov. M. 2, 185:nox,
fleeting, transient, id. ib. 9, 485:procella,
Stat. Th. 5, 419:oceani fragor,
Val. Fl. 3, 404:letum,
Sen. Hippol. 262:remedium,
Curt. 3, 6, 2.—In gen. (class.):B.noster erus, qui scelestus sacerdotem anum praecipes Reppulit,
Plaut. Rud. 3, 3, 10:sol jam praecipitans me quoque haec praecipitem paene evolvere coëgit,
almost headlong, precipitately, Cic. de Or. 3, 55, 209:agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,
chase, pursue, id. Verr. 2, 1, 3, § 7:praecipitem amicum ferri sinere,
to rush into the abyss, id. Lael. 24, 89:quoniam ab inimicis praeceps agor,
am pursued, Sall. C. 31, 9:praeceps celeritas dicendi,
Cic. Fl. 20, 48: profectio, Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6: occumbunt multi letum... praecipe cursu, in rapid destruction, Enn. l. l.—With gen.:SI NON FATORVM PRAECEPS HIC MORTIS OBISSET,
sudden as regards fate, Inscr. Grut. 695, 9, emended by Minervini in Bullet. Arch. Napol. III. 1845, p. 41 (but Minervini's assumption of a new adj., praeceps, from praecipio, anticipating fale, is unnecessary).—In partic.1.Rash, hasty, inconsiderate:2.homo in omnibus consiliis praeceps,
Cic. Phil. 5, 13, 37: praeceps et effrenata mens, id. Cael. 15, 35:praeceps consilium et immaturum,
Suet. Aug. 8:cogitatio,
id. Calig. 48:audacia,
Val. Max. 1, 6, 7.—Inclined to any thing:3. b.praeceps in avaritiam et crudelitatem animus,
Liv. 26, 38:praeceps ingenio in iram,
id. 23, 7:animus ad flagitia praeceps,
Tac. A. 16, 21.—Subst.: praeceps, cĭpĭtis, n.(α).Great danger, extremity, extreme danger, critical circumstances:(β).se et prope rem publicam in praeceps dederat,
brought into extreme danger, Liv. 27, 27:levare Aegrum ex praecipiti,
Hor. S. 2, 3, 292:aeger est in praecipiti,
Cels. 2, 6.—The highest part, summit, sublimity (postAug.):1.omne in praecipiti vitium stetit,
at its point of culmination, Juv. 1, 149:debet orator erigi, attolli, efferri, ac saepe accedere ad praeceps,
to verge on the sublime, Plin. Ep. 9, 26, 2.—Hence, adv.: prae-ceps, headlong.Lit.:2.aliquem praeceps trahere,
Tac. A. 4, 62:ex his fulgoribus quaedam praeceps eunt, similia prosilientibus stellis,
Sen. Q. N. 1, 15, 2:moles convulsa dum ruit intus immensam vim mortalium praeceps trahit atque operit,
Tac. A. 4, 62:toto praeceps se corpore ad undas Misit,
Verg. A. 4, 253.—Trop.:eversio rei familiaris dignitatem ac famam praeceps dabat,
brought into danger, Tac. A. 6, 17:praeceps in exsilium acti,
suddenly, hastily, Amm. 29, 1, 21.
- 1
- 2